Nedenleri Risk Faktörleri

Damar sertliÄŸi oluÅŸtuktan sonra damar duvarından damarın iç kısmına doÄŸru plaklar oluÅŸur. Bu plaklar damarın tıkanmasına ve damarın yapısının zayıflayarak çeÅŸitli komplikasyonların oluÅŸmasına yol açar.Halk arasında damar sertliÄŸi olarak bilinen ‘’ateroskleroz’’, atardamarların esnekliÄŸini kaybedip kalınlaÅŸması ile oluÅŸan daha sıklıkla erkeklerde görülen bir damar hastalığıdır. Atardamarlar, vücudun canlılığını devam ettirmesi için ÅŸart olan kanı organlara taşır. 
Bazı faktörlerin etkisiyle atardamarların en içteki tabakası tahrip olur ve bu bölgeye kandaki yaÄŸlar kolesterol ve pıhtılaÅŸma faktörleri birikir. Damar sertliÄŸi oluÅŸtuktan sonra damar duvarından damarın iç kısmına doÄŸru plaklar oluÅŸur. Bu plaklar damarın tıkanmasına ve damarın yapısının zayıflayarak çeÅŸitli komplikasyonların oluÅŸmasına yol açar.Damar sertliÄŸi, diÄŸer bütün hastalıklardan daha fazla ölüme neden olur. Kalp krizinin, inmenin, beyin kanamasının, koroner arter hastalığının,bazı böbrek hastalıklarının en önemli nedeni olduÄŸundan ölüm riski çok fazladır,örneÄŸin kalp damar hastalıkları tüm ölümlerin % 40’ına yakınını oluÅŸturmaktadır.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

KiÅŸiler ve toplumlar arasındaki hastalığın yaygınlığı ve ağırlığı yapısal ve bu yüzden deÄŸiÅŸtirilemeyen, bir kısmı da kontrol edilebilen nedenlere baÄŸlıdır. Cinsiyet,  yaÅŸ ve kalıtsal özellikler yapısal faktörleri kapsamaktadır.YaÅŸ; damar sertliÄŸinin en önemli  faktörüdür. EriÅŸkin erkeklerde daha yaygındır. Kalp damarlarının tıkanması sonucu oluÅŸan iskemik kalp hastalığına baÄŸlı ölümler ileri yaÅŸlarda her on yılda belirgin olmak üzere artmaktadır.

Menopoz sonrasında iki cins arasındaki fark ortadan kalkar. Kadınlarda kadınlık hormonunun (östrojenin) ve öteki cinsel hormonlarının damar sertliÄŸine karşı koruyucu etkisi bilinmektedir.Birçok gen bu hastalığın ortaya çıkmasında etkili olmaktadır. Ailede hipertansiyon ya da diyabet olması, yüksek kan kolesterol seviyeleri damar sertliÄŸinin ortaya çıkmasına neden olur.Diyabet, hipertansiyon, sigara içimi, kan, yaÄŸ ve kolesterol seviyesi yüksekliÄŸi kontrol edilebilen ana risk faktörleridir. Diyabet, hipertansiyon, sigara içimi, kan, yaÄŸ ve kolesterol seviyesi yüksekliÄŸi kontrol edilebilen ana risk faktörleridir.
Son zamanlarda yapılan çalışmalarda, kolesterol ile damar sertliÄŸi arasındaki iliÅŸki tartışma konusudur. Ancak iyi kolesterolün (HDL) düÅŸük olması, kötü kolesterolün (LDL) ise yüksek olması damar sertliÄŸinde olumsuz etki yaptığı düÅŸünülmektedir.Tansiyonun yüksek olması damar sertliÄŸi için her yaÅŸta önemli bir risk faktörüdür.Tansiyonun 16,5/9,5’un üzerinde olması riski 5 kat artırmaktadır. Hipertansiyonun tedavi edilmesi felç ve kalp-damar hastalığı riskini azaltacaktır.Sigara; özellikle erkeklerde çok iyi bilinen bir risk faktörüdür. Son zamanlarda damar sertliÄŸinin kadınlarda artmasının da önemli bir nedenidir.Yıllarca günde 1 paket sigara içen kiÅŸide kalp hastalığı riski % 200 artmaktadır. Åžeker hastalığı, kolesterolün yükselmesine ve damar sertliÄŸine yatkınlığı artırır.Åžeker hastalarında kalp krizi riski 2 kat fazladır.Bunların dışında, ÅŸiÅŸmanlık, hareketsiz yaÅŸam, stres ve aşırı alkol tüketimi de damar sertliÄŸinin hızlanmasına neden olan faktörlerdir.

Belirtiler

Damar sertliÄŸinin belirtileri, bu hastalığa spesifik belirtiler deÄŸildir. Belirtiler damar hasarı belirginleÅŸtiÄŸinde tutulan organa göre deÄŸiÅŸiklik gösterir. Damar sertliÄŸi kalpte ortaya çıkarsa kalp kası zayıflar ve yeterince kasılamaz. Çünkü kalbe gelen oksijen azalmıştır. Önceleri egzersiz sırasında, ileri dönemde istirahatte bile göÄŸüs aÄŸrısı, baskı ve yanma tarzında yakınmalar ortaya çıkar. Kalp ritim bozuklukları görülebilir. En son ise hasta, kalp krizi geçirir.EÄŸer beyin damarlarında tutukluk olursa bilinç kaybı, kaslarda güçsüzlük, görme problemleri, konuÅŸma bozuklukları ve felç ortaya çıkabilir.Bacaklarda damar sertliÄŸi oluÅŸması sonucu kramp tarzında aÄŸrı, ısı kaybı ve son olarak kangren geliÅŸebilir.EÄŸer böbrek damarları tutulursa tansiyon yüksekliÄŸi ve böbrek fonksiyonlarında bozukluk oluÅŸabilir.

Tanı ve Tedavi

Yapılan muayene sonrası, hasta olan bölgeye yönelik doppler ultrason görüntüleme veya daja ileri tetkik olarak anjio yapılır. Bu yöntemlerle damarlardaki darlık veya tıkanıklık saptanır. EÄŸer hafif bir daralma mevcutsa hastaya ilaç tedavisi uygulanır. Daha ciddi vakalarda balon yöntemi veya by-pass ameliyatı uygulanır.

Korunma

Sigara içmeme, egzersiz, dengeli Akdeniz tipi diyet ve kiloların verilmesi insanları bu hastalıklardan koruyacaktır. Yüksek tansiyon, diyabet ve yüksek kolesterolün erken tanı ve tedavisinde korunma açısından çok önemlidir. Genetik yatkınlık olsa bile bu önlemlerin alınmasıyla hastalık hem geç ortaya çıkacak hem de daha yavaÅŸ ilerleyecektir.

Bilgi: Prof. Dr. Bülent KısacıklıoÄŸlu Adana Acıbadem Hastanesi Kalp Damar Cerrahisi Uzmanı