Yaşamınız da Damarınız da Yumuşak Olsun

Nedenleri Risk Faktörleri

Damar sertliği oluştuktan sonra damar duvarından damarın iç kısmına doğru plaklar oluşur. Bu plaklar damarın tıkanmasına ve damarın yapısının zayıflayarak çeşitli komplikasyonların oluşmasına yol açar.Halk arasında damar sertliği olarak bilinen ‘’ateroskleroz’’, atardamarların esnekliğini kaybedip kalınlaşması ile oluşan daha sıklıkla erkeklerde görülen bir damar hastalığıdır. Atardamarlar, vücudun canlılığını devam ettirmesi için şart olan kanı organlara taşır. 
Bazı faktörlerin etkisiyle atardamarların en içteki tabakası tahrip olur ve bu bölgeye kandaki yağlar kolesterol ve pıhtılaşma faktörleri birikir. Damar sertliği oluştuktan sonra damar duvarından damarın iç kısmına doğru plaklar oluşur. Bu plaklar damarın tıkanmasına ve damarın yapısının zayıflayarak çeşitli komplikasyonların oluşmasına yol açar.Damar sertliği, diğer bütün hastalıklardan daha fazla ölüme neden olur. Kalp krizinin, inmenin, beyin kanamasının, koroner arter hastalığının,bazı böbrek hastalıklarının en önemli nedeni olduğundan ölüm riski çok fazladır,örneğin kalp damar hastalıkları tüm ölümlerin % 40’ına yakınını oluşturmaktadır.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kişiler ve toplumlar arasındaki hastalığın yaygınlığı ve ağırlığı yapısal ve bu yüzden değiştirilemeyen, bir kısmı da kontrol edilebilen nedenlere bağlıdır. Cinsiyet,  yaş ve kalıtsal özellikler yapısal faktörleri kapsamaktadır.Yaş; damar sertliğinin en önemli  faktörüdür. Erişkin erkeklerde daha yaygındır. Kalp damarlarının tıkanması sonucu oluşan iskemik kalp hastalığına bağlı ölümler ileri yaşlarda her on yılda belirgin olmak üzere artmaktadır.

Menopoz sonrasında iki cins arasındaki fark ortadan kalkar. Kadınlarda kadınlık hormonunun (östrojenin) ve öteki cinsel hormonlarının damar sertliğine karşı koruyucu etkisi bilinmektedir.Birçok gen bu hastalığın ortaya çıkmasında etkili olmaktadır. Ailede hipertansiyon ya da diyabet olması, yüksek kan kolesterol seviyeleri damar sertliğinin ortaya çıkmasına neden olur.Diyabet, hipertansiyon, sigara içimi, kan, yağ ve kolesterol seviyesi yüksekliği kontrol edilebilen ana risk faktörleridir. Diyabet, hipertansiyon, sigara içimi, kan, yağ ve kolesterol seviyesi yüksekliği kontrol edilebilen ana risk faktörleridir.
Son zamanlarda yapılan çalışmalarda, kolesterol ile damar sertliği arasındaki ilişki tartışma konusudur. Ancak iyi kolesterolün (HDL) düşük olması, kötü kolesterolün (LDL) ise yüksek olması damar sertliğinde olumsuz etki yaptığı düşünülmektedir.Tansiyonun yüksek olması damar sertliği için her yaşta önemli bir risk faktörüdür.Tansiyonun 16,5/9,5’un üzerinde olması riski 5 kat artırmaktadır. Hipertansiyonun tedavi edilmesi felç ve kalp-damar hastalığı riskini azaltacaktır.Sigara; özellikle erkeklerde çok iyi bilinen bir risk faktörüdür. Son zamanlarda damar sertliğinin kadınlarda artmasının da önemli bir nedenidir.Yıllarca günde 1 paket sigara içen kişide kalp hastalığı riski % 200 artmaktadır. Şeker hastalığı, kolesterolün yükselmesine ve damar sertliğine yatkınlığı artırır.Şeker hastalarında kalp krizi riski 2 kat fazladır.Bunların dışında, şişmanlık, hareketsiz yaşam, stres ve aşırı alkol tüketimi de damar sertliğinin hızlanmasına neden olan faktörlerdir.

Belirtiler

Damar sertliğinin belirtileri, bu hastalığa spesifik belirtiler değildir. Belirtiler damar hasarı belirginleştiğinde tutulan organa göre değişiklik gösterir. Damar sertliği kalpte ortaya çıkarsa kalp kası zayıflar ve yeterince kasılamaz. Çünkü kalbe gelen oksijen azalmıştır. Önceleri egzersiz sırasında, ileri dönemde istirahatte bile göğüs ağrısı, baskı ve yanma tarzında yakınmalar ortaya çıkar. Kalp ritim bozuklukları görülebilir. En son ise hasta, kalp krizi geçirir.Eğer beyin damarlarında tutukluk olursa bilinç kaybı, kaslarda güçsüzlük, görme problemleri, konuşma bozuklukları ve felç ortaya çıkabilir.Bacaklarda damar sertliği oluşması sonucu kramp tarzında ağrı, ısı kaybı ve son olarak kangren gelişebilir.Eğer böbrek damarları tutulursa tansiyon yüksekliği ve böbrek fonksiyonlarında bozukluk oluşabilir.

Tanı ve Tedavi

Yapılan muayene sonrası, hasta olan bölgeye yönelik doppler ultrason görüntüleme veya daja ileri tetkik olarak anjio yapılır. Bu yöntemlerle damarlardaki darlık veya tıkanıklık saptanır. Eğer hafif bir daralma mevcutsa hastaya ilaç tedavisi uygulanır. Daha ciddi vakalarda balon yöntemi veya by-pass ameliyatı uygulanır.

Korunma

Sigara içmeme, egzersiz, dengeli Akdeniz tipi diyet ve kiloların verilmesi insanları bu hastalıklardan koruyacaktır. Yüksek tansiyon, diyabet ve yüksek kolesterolün erken tanı ve tedavisinde korunma açısından çok önemlidir. Genetik yatkınlık olsa bile bu önlemlerin alınmasıyla hastalık hem geç ortaya çıkacak hem de daha yavaş ilerleyecektir.

Bilgi: Prof. Dr. Bülent Kısacıklıoğlu Adana Acıbadem Hastanesi Kalp Damar Cerrahisi Uzmanı