Halk arasında demir dikeni diye bilinen ve başlarına bela diye nitelendirdikleri bu otun faydalarının neler olduğunun bilseler, öldürmekten ziyade daha fazla üretmeyi ve bundan daha fazla faydalanmayı seçerlerdi.  Tabi ki ezbere kullanmanın sağlık açısından sakıncaları vardır.

 

Demir dikeni olarak bilinen ve piyasada farklı marka isimleriyle satılan bu ürünün tüketimi gittikçe artmaktadır. Aslında '' Doğal Viagra '' diye adlandıran ürünlerin içerisinde en fazla  bilinen Demir dikenidir. 

 

Çiftçilere bu ürünü anlatmaya başladığımda, çiftçilerin  kulağıma yaklaşarak '' Kadir bey, bunu biz nasıl kullanırız? Ben seneye 500 m2 eksem olur mu? Ya bize bu konuda yardımcı olsan duacın oluruz '' soruları duydum. Yüzümde bir tebessüm ile onlara bakarken '' Olur olur sizleri bu konuda bilgilendireceğim''  sözünü verdim.  Aslında asıl faydalardan biri damar sağlığı içindir. 

 

O zamandan bu zamana topladığım kaynak bilgilerini burada sizler ile paylaşıyorum. 

 

Demir dikeni (Tribulus terrestris L.) tek yıllık ve Avustralya kökenli bir bitki olup, Zygophyllaceae familyasından Tribulus cinsine bağlıdır. Demir dikeni Asya, Afrika ve Amerika’da da yetişmektedir. Familyanın yeryüzünde 24 cinsi ve yaklaşık olarak 275 türü bulunmaktadır. Ülkemizde ise 5 cinsi ve 6 türü bulunmaktadır. Demir dikeni bölgeye göre değişmekle birlikte çarık dikeni, çoban çökerten, demirleyen, demir bıtırağı ve deve çökerten isimleri ile de anılır (Anonim, 2010; Yeşil, 2010). Demir dikeni yapısında glikozit, alkaloid, reçine, tanen, azot, peroksidaz, diastaz, flavonoidler, karbonhidratlar, protein, fruktoz, sukroz ve sterodial saponinler (çoğunlukla furostanol: protodioscin ve protogracilin) içerir (Ganzera ve ark., 2001; Mutlu, 2002; Anonim, 2009c; Yeşil, 2010). Yapılan son çalışmalarda demir dikeni bitkisinden 20’nin üzerinde saponin tanımlanmıştır. Steroidal saponinlerin vücuttaki DHEA (steroid hormon) seviyesini arttırarak testosteron seviyesini arttırdığı bilinmektedir (Adimoelja ve Ganesan, 1997; Ganesan ve ark., 2000). Doğal testosteronun ise anabolik (kas yapıcı) etkisi vardır (Berberoğlu, 2008; Anonim, 2009c). Testosteron ve diğer androjen hormonlar kaslarda protein sentezini arttırırlar (Özen, 1995). Bu bitkiden elde edilen ekstraktlar, insanlarda kas fonksiyonlarının artışında kullanılmakta ve ticari olarak yaklaşık 108 çeşit preparatı piyasada kas gücünü, vücut dayanıklılığını ve fiziksel performansı artırmada destekleyici ürün olarak satılmaktadır (Anonim, 2009d; Yeşil, 2010).

 

Demir dikeni bitkisinin diğer özellikleri ise, kemikleri kalınlaştırması, güçlendirmesi ve karaciğer tarafından belirli hormonları üretmek için kullanılan temel yağ asitlerinin emilimini kolaylaştırmasıdır. Demir dikeni geleneksel tıpta, anti-inflamatuar (iltihap giderici), anti-artrit (eklem iltihabını giderici), bağışıklık sistemini güçlendirici, böbrek taşı önleyici ve kuvvet verici olarak kullanılmaktadır (Tan ve Culberson, 2003, Anonim, 2009c).

 

Latince adı ‘Tribulus terrestris’ olan Çoban çökerten, kimyongiller familyasındandır. Toprağa yatık olarak büyüyen, yaprakları merdiven gibi yeşil parçalı, taç yapraklı tek yıllık otsu bir bitkidir.   Çarık dikeni, Demir dikeni, Deve çökerten, Turnagagası, Çobaniğnesi isimleriyle de bilinir. Açık sarı renkte narin görünümlü çiçekler açar. Meyvesi boynuz şeklinde sivri uçlara sahiptir. Bitki ismini bu dikenli meyvelerden almıştır. Çoban çökerten bitkisinden; çoban çökerten çayı, çoban çökerten yağı, çoban çökerten ekstraktı ve ekstresi üretilir. Ayrıca içeriğindeki vitaminlerin, minerallerin ve yağların zenginliğiyle çok çeşitli ilaçların muhteviyatına girmiştir. 

 

Halk arasında çoban çökerten çayı içmenin vücut enerjisini ve dayanıklılığını arttırdığına, taş düşürmeye, idrar söktürmeye, erkeklerde testosteronu arttırmaya, damarlardaki kireçlenmeyi azaltmaya, damar sertliğini engellemeye, uykusuzluğa iyi geldiğine inanılır. 

Kurutma işlemi; Sağlıklı ve herhangi bir kimyasal işleme tabii görmemiş, hayvanların yürüyüş yolunda olmayan çiçekli durumda toplanan demir dikeni, nemli ortamdan uzakta ve havalanması iyi olan gölge bir yerde kurutulmaya bırakılır veya 35 C de ki fırınlarda sürekli çevrilerek kurutulur. Kurutulduktan sonra isteğe bağlı olarak öğütülür veya küçük parçalar halinde Cam kavanozlarda serin ve gölge yerde 1 yıl boyunca muhafaza edilir.

 

Günde 3 gram (yarım çay kaşığı) sağlıklı kurutulmuş demirdikeni tozundan bir kupa büyüklüğünde çay yapılır veya salataya eklenerek kullanılır. 

 

[1] Tedavi amaçlı kullanımında mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.