ADANA’NIN “HAS” DOKTORU

DR. CYRİL HERBERT HAAS 

(1876-1961)

            Dr.Cyril Herbert Haas  10 mayıs 1876 tarihinde Pennsylvania eyaletinin Selinsgrove şehrinde doğdu. İlk öğrenimini yerel lisede, sonrasını Susquehanna kolejinde (1899) tamamladı. Michigan Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde eğitimini dereceyle bitirerek, 1904 yılında doktor oldu. Bu esnada aynı üniversitede eğitim gören Ruth May Dietz ile tanıştı ve 1905 yılında evlendiler. Çocukları Carl Hector (4 aralık 1907) ve Olive Helen ( 18 haziran 1909) Amerika’da doğdu. Dr. Cyril Herbert Haas 5 yıllık uygulama eğitimini de tamamladıktan sonra, 16 eylül 1910 yılında Amerikan Board kuruluşunun Adana’da bulunan uluslararası hastanesinde hizmet etmek için, New York’tan eşiyle yola çıktı. 19 mayıs 1911 yılında Adana’ya vardılar.

DR.CYRİL HERBERT- RUTH HAAS DÜĞÜN (ANN ARBOR,MİCHİGAN-1905)

RUTH-GERALDİNE-OLİVE  HAAS (MİCHİGAN-1924)

            Amerikan Board kuruluşunun Osmanlı’da Protestanlığı yaymak, özellikle de Gregoryen olan Ermenileri Protestanlığa çekmek gibi bir misyonu olduğunu göz önünde bulundurursak, Dr. Haas’ın da bu misyona hizmet için geldiğini düşünebiliriz. Zaten Clinical Medicine dergisinde 1913 yılında yayınlanan bir makalesinde bu görüşleri açıkça görmekteyiz. Ancak Kurtuluş Savaşı kazanılıp, Ermeniler Adana’yı terk ettikten sonra bile uzun yıllar kentte kalıp, sağlık konusunda verdiği hizmetleri de düşünürsek, burada kaldığı sürece görüşlerinde önemli değişiklikler olmuş olabileceği, sonunda bir Adana ve Türk dostu (?) olarak kentten ayrıldığı düşüncesi de ortaya çıkar.

“Has” Doktor

            Dr. Cyril Herbert Haas savaştan fakirleşmiş, açlıktan salgın hastalıkların  ve veremin  pençesinde olan Çukurova bölgesinde; Uluslararası Board Hastanesi’nde  günde 150’ye yakın hasta bakarken, bu rakam yılda 20.000 hastaya denk geliyordu. Çukurova’nın fakir bölgelerindeki halkı mucizevi bir şekilde iyileştirdiğinden Dr.Haas’ın memleketimizdeki ismi artık “Has Doktor” olarak bilinmekteydi.

DR. CYRİL HERBERT HAAS VE HEMŞİRELER (ADANA HASTANE-1935)

DR. CYRİL HERBERT HAAS-THE NEW YORK TIMES (12 OCAK 1961)

            Bu süreçte eşi Ruth May Dietz Haas; Adana’da  William Nesbitt (4 temmuz 1913) ve  Geraldine (19 ağustos 1915) adında iki çocuk daha dünyaya getirmişti. Bir eğitimci olan Ruth haftanın belirli günlerinde Tarsus Amerikan Koleji’ne derse gidiyordu. Bir eğitimci olarak çocuklarının eğitimini de ihmal etmek istemediğinden 1911-15,1926-28,1935-45 ve 1946-51 yılları aralığında Adana’da bulundu. Diğer zamanları Amerika’da kocasından uzakta geçirdi. Bu yıllarda ailenin en büyük sorunu 1.Dünya savaşı nedeniyle  irtibat imkanlarının  sınırlanması ve Adana bölgesinde yaşanan iç karışıklıktı. Dr. Haas bu durumdan dolayı sıla tatillerini de Adana’da geçirip, özellikle gençlere bir şeyler öğretmeye çalışıyordu. Veremle savaşta önemli tedavilerden birisi de bol oksijenin olduğu yerlere kurulan sanatoryumlardı. Bu yüzden Dr. Cyril Herbert Haas Adana’nın eski ve önemli bir sayfiye yeri olan Bürücek yaylasında veremle savaş için bir sanatoryum kurdurmuş, hastalarının tedavisini burada devam ettirmişti. Daha sonra burası Kızılay Vakfı’na devredilerek, Bürücek’te yaşayanların bildiği adıyla “Kızılay Kampı” olacak, izcilik ve sosyal faaliyetlerin yapıldığı bir tesis haline getirilecekti.

40 Yıl Hizmet Etti

            1911 yılından 1951 yılına gelindiğinde Adana’da 40 yıllık hizmet süresini tamamlayan, salgın hastalıkların özellikle verem hastalığının yok edilmesi ve Verem Savaş  Derneği’nin kurulması için bir işçi gibi  çalışan Dr. Haas emekliye ayrılarak Adanalılarla vedalaşıyor, Amerika’ya dönüyordu.

            Ama Adanalı Dr. Haas’ı unutmadı. Adana Verem Savaş Derneği’nin kuruluşunun 15. yılında yapılan yıllık  toplantısında Dr.Haas’a, Adana bölgesindeki fedakarca hizmetlerden dolayı gümüş madalya ve sertifika  verildi. Bu sertifikayı Dr. Haas adına Amerika Birleşik Devletleri Adana Konsolosu aldı. Konsolos bunları resmi kabul konuşmasının  çevirisiyle birlikte bayan Ruth Haas’a gönderdi. Çifte Minareli Cami yanındaki Verem Savaş Dispanseri’nin duvarında bir minnet borcu olarak Dr.Cyril Herbert Haas’ın ismi yazılı bulunmaktadır.

DR. CYRİL HERBERT HAAS-ADANA VEREM SAVAŞ DİSPANSERİ

            Amerikan Board Kurumu’nun mülkü olan hastane binası, Dr. Haas Adana’dan ayrıldıktan 11 yıl sonra Adana’nın önemli bir kuruluşu olan Ayas Koleji  olarak kullanıldığını da biliyoruz. Board’ı ikna ederek binayı satın almayı başaran  Necdet ve Elizabeth Ayas çifti şehrimizin ilk özel yatılı kız okulu olan Ayas Koleji’nin kurulmasını sağlayıp, 1962 yılında eğitime bu binada başladılar.

            Haas’lar ise; Adana kliniğinden emekli olmalarını izleyen yılda Pleasent Hill, Tennessee’ye gittiler. Akademide  ve Uplands Hastanesi’nde topluma hizmet etmeye devam ettiler. Orada Dr.Haas  tıp fakültesinden  sınıf arkadaşı olan, Dr. May Cravath Wharton ile hastane operasyonlarına katıldı. Bu emekliler topluluğunun özverili çabası ileriki yıllarda  Dr.Wharton’ın  adının şükranla anılmasına  sebep oldu. 1960 yılında  bay ve bayan Haas ikinci defa emekli  oldular.

DR. MAY CRAVATH HARTON (1873-1959)

            Dr. Cyril Herbert Haas 9 Ocak 1961’de öldü. Bayan Haas ise Dr.Haas’ı kaybetmesine rağmen eski arkadaşı Harriot Nilson ve genç komşularıyla birlikte  neşeli  ve dikkatli bir şekilde yaşantısına Pleasent Hill’de devam  etti. 1977’de bir felç geçirdi ve 98. Doğum gününe sayılı günler kala, 14 mayıs 1978 tarihinde aile dostları Dr.Wharton’ların  evinde vefat etti.

DR.CYRİL HERBERT- WİLLİAM NESBİTT- RUTH HAAS (PLEASENT HİLL-TENNESSEE-1960)

HAAS’LARIN  MEZARTAŞI (PLEASENT HİLL-TENNESSEE)

Yararlanılan Kaynaklar;

1-www.ancestry.com-(Dr. Cyril Herbert Haas)

2-www.dlir.org-(American Board Memorial Book,Dr.Cyril Herbert Haas-Mrs. Ruth Dietz Haas)

3-The New York Times Newspaper-(12 January 1961-Dr.Cyril Herbert Haas,A  Missionary,86)

4-Certificate Of Registiration Of American Citizen,U.S. Consulate-(Constantinapol 1911, Page 27241)

5-Dr.Cyrıl Herbert Haas, Anadolu’da Hastane Çalışmaları -(Clinical Medicine, Ocak 1913)

6-Adana’ya Güç Verenler-1 Elizabeth Ayas,Pakize Aksu-(Ocak 2014)